De stip op de horizon is helder: de ambitie is inclusief onderwijs in 2035. De Werkagenda 2035 route naar inclusief onderwijs (2023) geeft hiervoor het scenario, met name in de actielijn ‘Normaliseren van inclusief onderwijs’. Op zich is het bijzonder dat we de leus `iedereen is welkom’ in een context van onderwijs moeten normaliseren – maar dat is nu eenmaal het logisch gevolg van de keuze voor een gesegregeerd onderwijssysteem. Leerlingen die omwille van extra zorg- of ondersteuningsbehoeften niet (meer) passen in de gewone school, komen al generaties lang in een parallel circuit terecht. Ondertussen zijn we opgegroeid met het hardnekkige idee dat zij inderdaad het beste af zijn in een aparte onderwijssetting, weg van de ‘gewone’ kinderen Gewone scholen en leerkrachten ontwikkelden zich bijgevolg steeds meer als bedoeld voor de gemiddelde leerling (Schraepen, 2021).

Het streven naar inclusief onderwijs botst daarom vanzelf op allerlei ‘jamaars’ of ‘alsen’. Het zijn uitingen van bezorgdheid, angst of onwetendheid. Bovenal nodigen ze uit tot gesprek over het hoe en waarom van inclusief onderwijs. We illustreren dit met enkele veel gehoorde ‘Jamaars.’

Ja maar, wij zijn hier niet voor opgeleid.
Leerkrachten zijn onderwijsprofessionals die deel zijn van een team en een groter geheel. Ze werken in een professioneel kader. Het is eigen aan professionaliteit dat wanneer context of beleid veranderen,  de professional zoekt naar oplossingen en zich hierin bekwaamt. Daarbij komt dat inclusief onderwijs de essentie vormt van goed onderwijs: juist waar leren moeilijk gaat, wordt een beroep gedaan op de vaardigheid en het ambacht van de leerkracht.

Ja maar, dan gaat het niveau naar beneden, de kwaliteit van het onderwijs zal dalen.
Geen enkel onderzoek toont aan dat kinderen in een aparte omgeving beter leren, integendeel. Diverse internationale rapporten tonen aan dat iedereen profiteert van goed ondersteund inclusief onderwijs, en dat in inclusief onderwijs de leerprestaties die van leerlingen in aparte settings overtreffen. En dat geldt niet alleen voor de leerlingen met een extra ondersteuningsbehoefte, maar ook voor hun medeleerlingen. Inclusief onderwijs staat voor kwaliteitsvol onderwijs en kwaliteitsvol onderwijs is per definitie inclusief.

Ja maar, we hebben de middelen niet.
Er vallen nog heel wat hulpbronnen te activeren die de school kunnen versterken. Iedereen kan bijdragen tot de ontwikkeling van een inclusieve school. Hoe schakelen we medeleerlingen in? Hoe laten we alle ouders hierin participeren? Welke hulpbronnen vinden we in de buurt? En dan hebben het nog niet gehad over samenwerking met lokale professionele actoren binnen jeugdhulp, welzijn of zorg. De leerkracht en de school staan er niet alleen voor.

‘Jamaars’ nodigen uit tot reflectie over wat nog niet is of tot actie voor wat nodig is. Ze bieden kansen op groei en verandering, want allee wanneer we er mee aan de slag gaan ligt een meer inclusieve school binnen handbereik. Wanneer ze leiden tot het weigeren van inclusie, zijn het niet meer dan ‘excluses’ en houden ze de bestaande uitsluitingsmechanismen in stand.

Referenties

• Schraepen, B. (2021). Exluses. Wat uitsluiting doet met mensen. OWL Press.
• Rijksoverheid (2023). Contouren Werkagenda. Route naar inclusief onderwijs 2035.