Het is jammer dat de Duitse taal niet meer zo populair is. Natuurlijk, met de huidige geopolitieke verhoudingen zou Duits wel eens nuttiger kunnen worden dan Engels, om ons wat meer aan te sluiten bij Europese verhoudingen en los te maken van de Amerikaanse droefenis. Duits grossiert ook in mooie zegswijzen: was sich liebt das neckt sich, sowieso und überhaupt. En ook weet ik nog dat aus, außer, bei, mit, nach, seit, von, zu immer der dritte Fall regieren (met dank aan meneer Moers, Coriovallum College Heerlen, 1973).

Eén van mijn favoriete Duitse uitspraken is Mist bauen, dat betekent zoveel als er een puinhoop van maken. De vertaling van Mist is mest en in Nederland kampen we met een beleidsmatig mestoverschot. En dan bedoel ik niet het landbouwbeleid dat er maar niet in slaagt minder stront in de polder te hebben, maar meer in het algemeen: onze politici zijn Mistbauers en dat doen ze goed. Of het nu gaat over asielbeleid (dat is echt dunne en veel), over de aanpak van de boeren-, toeslagen- of UWV-crisis, of over (hoger) onderwijsbeleid. Chaotisch, onuitvoerbaar en de wortels van onze samenleving aantastend. Net als bij een overschot aan mest: het tast uiteindelijk de leefbaarheid, het evenwicht, de samenhang der dingen, beestjes en mensen aan.

Wat de politiek in Nederland (en erger nog in de VS) doet is wel aangeduid als zeemeeuwmanagement: het komt met een hoop herrie binnen, maakt allerlei schijnbewegingen, schijt de boel onder en is vervolgens verdwenen, de rest met de troep achterlatend. Het lijkt me een adequate beschrijving van ons kabinetsbeleid, alleen is het vertrek nog niet goed geregeld.

Toch moet je niet uitsluiten dat er in of op zo’n hoop stront wel degelijk iets groeit: mestkevers gedijen erin en zeker zie je plantjes eruit voortkomen, en dat was natuurlijk ook de bedoeling van slim bemesten: zorg dat je de vruchten plukt zonder de bodem te verzieken. Ik weet niet precies wie de mestkevers zijn, maar de plantjes kunnen groeien. Misschien is het goed om vastgelopen bestuurlijke structuren radicaal te wijzigen en te verstoren. Misschien moet je zelfs af en toe een kettingzaag hanteren, boswachters weten dat als geen ander. Het zou zelfs kunnen zijn dat we een nieuw politiek tijdperk ingaan, met veel social media, een andere politieke dynamiek maar wel gericht op maatschappelijke verbetering. Van Clayton Christensens The Innovator’s Dilemma uit 1997 leerden we dat het overstappen van een oude technologie naar een nieuwe altijd gepaard gaat met gedoe: de oude technologie is verfijnd en bekend, de nieuwe onbekend (en dus onbemind) en met kinderziektes. Maar je ondergaat dit ongemak wel vanuit het idee dat het er op de lange termijn  beter van wordt. En dat zie ik met het huidige kabinetsbeleid echt oprecht niet. Investeren in onderwijs is bij uitstek lange-termijnwerk: bezuinigen nu is daarom wel gemakkelijk (een bloempje op de mesthoop), maar verzuurt en verziekt ons milieu grondig en langdurig. Idem met de asielcrisis, landbouwcrisis etc. Het korte-termijn gewin is misschien electoraal lekker, maar structureel tekortschietend en/of uitputtend. Overigens zou die korte termijn ook al veel problemen kunnen opleveren (ontslag van personeel, afbouw IND) en het perverse effect is dat juist dit ongemak opnieuw voeding geeft aan verkiezingswinst voor populisten. Toen de democraten wilden ingrijpen aan de Mexicaanse grens, stemden de republikeinen tegen: want stel je voor dat dat iets zou oplossen, dan ondermijnt dat het electorale draagvlak. Het niet oplossen van de asielcrisis levert de PVV vermoedelijk meer stemmen op dan een adequate aanpak van opvang van migranten. Wachtlijsten in de zorg genereren meer media-aandacht dan goed draaiende ziekenhuizen.  Gemopper over onderwijskwaliteit en lerarentekorten…..vult u het maar in.

Samenlevingen worden vaak voorgesteld als biotopen: zorgvuldig samenhangende systemen, die maar deels begrepen worden en waar alle soorten een rol spelen en een plek hebben. Te veel stront binnenkruien of onoordeelkundig en ongenuanceerd kettingzagen verstoort biotopen onherstelbaar.  Een belangrijke reden dus om snel een einde te maken aan het grootschalig uitrijden van beleidsmest over onderwijs, asielopvang, sociale zekerheid en zorg. In plaats daarvan hebben we een soort biologisch verantwoord beleid nodig: vanuit rentmeesterschap, gericht op volgende generaties met verstand en geduld. Daar kunnen we zelf in onze scholen mee beginnen: goed luisteren naar de wensen en noden van onze biotoop-bewoners, zorgvuldig werken aan verbetering en duurzaamheid en met aandacht en respect voor menselijk talent, waardigheid en rechtvaardigheid.