Kijken naar evidence begint met kijken naar de praktijk

We zijn er nog niet
Naast het gebruiken van kennis bij het werken aan professionele dilemma’s of vraagstukken in het dagelijks werk, wordt in scholen door groepen leraren aan onderwijsverbetering gewerkt, variërend van het kiezen van een nieuwe leesmethode tot het invoeren van een ander onderwijsconcept. Worden die vernieuwingen ook evidence-informed uitgevoerd? Bijvoorbeeld door vernieuwingsprojecten te starten met het verzamelen van kennis uit onderzoek, of het uitvoeren van een onderzoek? Of door beslissingen over onderwijskundige zaken standaard te baseren op gegevens uit onderzoek?

Daar lijkt het niet op. Veel respondenten zien evidence‐informed werken vooral als aanvulling op en uitbreiding van hun werkroutines. Het belang van evidence-informed werken wordt breed onderschreven, maar uit zich nog niet op alle scholen in een professionele leercultuur. Zo reageert niet meer dan 14% van de leraren positief op de stelling dat binnen hun school de randvoorwaarden voor evidence-informed werken op orde zijn (p 38).

Het creëren van een professionele leercultuur vraagt nogal wat. Hoe kom je aan relevante kennis, hoe filter je die en vertaal je die in onderwijspraktijk? Het onderzoek laat zien dat dit ook voor onderwijsgevenden een vraag is. In de antwoorden op de vraag aan welke kennis of ondersteuning behoefte is om evidence‐informed te werken, valt op dat naast condities als meer tijd, er vooral behoefte is aan toegankelijke en bruikbare werkwijzen. Ook aan mentoring, coaching en ondersteuning en deelname aan onderzoeksgroepen en leernetwerken, maar een stuk minder aan online bronnen en platforms, zoals blogs, fora of sociale media‐groepen. Anders gezegd, er is vooral behoefte aan voorbeelden en inzicht in hoe kennis in nieuwe praktijken vertaald kan worden, en in de onderwijspraktijk toepasbaar kan worden gemaakt.

Voorbeelden daarvan zijn nog niet voorhanden, althans ze zijn niet in het onderzoek naar voren gekomen. En misschien is er tot nu toe ook nog niet veel aandacht voor geweest. Wat zijn passende vormen van schoolbreed evidence-informed werken? Uiteindelijk gaat het niet om het verzamelen van kennis, maar om toepassing ervan in de praktijk van het onderwijs. Hoe maak je kennis (uit onderzoek) werkbaar? Denken we daar niet te gemakkelijk over? We zijn er nog niet als we het eens zijn over de definitie van evidence-informed werken, zoals de onderzoekers lijken te suggereren. Met alleen ruimte voor leraren in het onderzoek om hun professionaliteit in te brengen, en de erkenning dat naast kennis uit wetenschappelijk onderzoek ook data en onderzoek van onderwijsprofessionals zelf moet worden benut, hebben we nog geen nieuwe onderwijspraktijk.

Interpretaties
Systematisch en cyclisch werken in onderzoek is niet hetzelfde als het uitwerken van het in praktijk brengen van een pedagogisch-didactische benadering of groeperingsvorm. Keuzes moeten worden gemaakt op basis van inzichten uit drie bronnen: kennis, praktijk en de specifieke context. Dat vraagt afwegingen die niet louter rationeel zijn en waarin betrokkenen verschillende voorkeuren kunnen hebben. Kelchtermans (2018) wijst erop dat de implementatie van vernieuwingen in de schoolpraktijk geen mechanische handeling is, maar gebaseerd is op de interpretatie van de vernieuwing door de betrokkenen. Hun interpretatie bepaalt hoe leraren in de dagelijkse praktijk omgaan met een vernieuwing. Vertalen naar toepassingen kent een eigen dynamiek, waarbij de hele schoolgemeenschap betrokken is.

De interpretatie van de evidence sorteert voor op de keuze hoe die toepasbaar wordt gemaakt. Dit is een belangrijk inzicht; de uitwerking van de onderzoeksresultaten tot onderwijspraktijk is gebaseerd op vaardigheden om onderzoeksuitkomsten te beoordelen én op persoonlijke betekenisgeving. Daarom is niet uit te sluiten dat onderzoeksuitkomsten tot verschillende onderwijsinvullingen kunnen leiden. Er zijn qua visies, in vormen van veiligheidsbeleid en leerlingbegeleiding, kortom in de inrichting van onderwijs en leren vele invullingen mogelijk; ook in de uitwerking worden keuzes gemaakt.

Misschien moet je ook niet beginnen met het kijken naar evidence, maar naar de praktijk. Wat is precies het probleem? Wat willen we zien als oplossing? Pas als je op die vragen als team of als school een eenduidig en gedeeld antwoord hebt, kun je gericht zoeken naar evidence, en oplossingen uitproberen. Vertaling van onderzoek naar de praktijk vraagt een procesmatige aanpak, met ruimte voor bijstelling, het stellen van nieuwe vragen en nader onderzoek. Een fasering dus waarin onderzoek en praktijkontwikkeling niet gescheiden zijn, maar in elkaar over gaan. Naast het leren interpreteren van onderzoeksuitkomsten door leraren, gaat het ook, en misschien wel vooral om een goede analyse van de eigen praktijk en het leren afwegen welke evidence in déze praktijk en déze context werkzaam kan zijn en hoe die werkzaamheid er dan uitziet.

Tot slot
Dit onderzoek geeft dus een globale indruk van de stand van het evidence-informed werken in  po en vo. We weten nu hoe over evidence-informed werken gedacht wordt en welke mogelijkheden en knelpunten doventen en schoolleiders zien.professionals mogelijkheden en knelpunten zien. Doordat dit een nulmeting is over de breedte van het funderend onderwijs, blijft het beeld wat oppervlakkig. Toch is dit onderzoek bijzonder nuttig: het lokt uit tot het stellen van nieuwe vragen, zoals de vraag wat kennisbenutting precies is, in het onderwijs. En met name hoe die benutting geprofessionaliseerd kan worden en wat dit voor het verbinden van onderzoek en praktijk betekent.