Als je in Bonn het station uit loopt, zie je aan je rechterhand een dakloze man op de grond zitten. Naast zich een hond en wat spullen. Niets opmerkelijks zou je denken, tot je ziet wat hij doet: deze man leest een boek. Een man zonder huis of haard is verdiept in een roman. Het is niet het enige dat opvalt op mijn trip deze zomer naar Bonn, de stad waar ik halverwege jaren negentig werkzaam was.

Indertijd was Bonn een stad in identiteitscrisis. Na de val van de muur werd de hoofdstad van Bonn naar Berlijn verplaatst. Daarmee verdween het politieke netwerk uit deze kleine stad,  samen met het grootste deel van het ambtelijke apparaat. Wat stelde Bonn nog voor, waar stond Bonn voor? Men vreesde een terugval naar de dorpse status van voor de Tweede Wereldoorlog.

Als je nu Bonn bezoekt, zie je een stad die bruist.  Cultuur, kennis en wetenschap  staan hoog in het vaandel. De universiteit staat, volledig verweven met de architectuur van het stadse centrum, midden in de maatschappij. De Museumsmeile biedt prachtige en gedurfde kunst en voor de muziekliefhebbers zijn er vele festivals.

Bonn heeft zich herpakt door terug te gaan naar zijn eigen geschiedenis. Een stad waar onderzoek en wetenschap in het verleden vele grote namen heeft voortgebracht. Een stad ook waar Beethoven het daglicht zag en die daarmee een geschiedenis kent van muziek en cultuur. Bonn, een stad met een van oudsher cultureel en wetenschappelijk hart.

Bonn als metafoor voor Europa
Ook Europa is op zoek naar een nieuwe identiteit. Omgeven door machtige technocraten en oligarchen, lijkt Europa op dit moment een werelddeel in identiteitscrisis. Wat is Europa en waar staat het voor?

Stel nu dat we in onze zoektocht naar onze Europese identiteit net als in Bonn, niet vooruit kijken, maar terugblikken op onze eigen geschiedenis. Dan levert een eerste en voorzichtige exercitie een beeld op van denkers en filosofen. Kennis en wetenschap vinden hun oorsprong in Europa: Descartes, Bacon, Gallilei, Pythagoras etc., het zijn allen Europeanen. Zouden kennis en wetenschap, onderzoek en onderwijs misschien het DNA van Europa kunnen zijn?

Stel je voor, dat zou prachtig zijn. Naast de macht van olie en technologie, plaatsen we dan de kracht van het woord. We zetten het ethisch kompas centraal en stellen vragen in plaats van dat we ongefundeerde oordelen geven. Tegenover deals en decreten plaatsen we het debat en de dialoog. Geen fake news of massacommunicatie, we onderwijzen feiten en doen  onderzoek. We weten wat we wel en wat we niet weten. We omarmen de Europese diversiteit en blijven met elkaar in gesprek. Een Europa met de dialoog als sterkste wapen.

De consequenties van een dergelijke keuze zijn groot: we zouden gaan investeren in onderwijs en onderzoek in plaats van erop te bezuinigen; we zouden volledig inzetten op kansengelijkheid om geen talent te verliezen; we zouden een kennisbasis weer terugbrengen in het onderwijs, wetende dat een goede vraag aan Chat GPT pas lukt met adequate kennis van zaken.

Een bruisend Europa met een herwaardering van zijn eigen identiteit. Een Europa waar niet alleen een dakloze een boek leest. Een Europa dat onderwijs, kennis en wetenschap een grote waarde toekent en daar continu naar handelt. Het is Bonn gelukt. Dan kan Europa het zeker ook.