Nu het kabinet wederom demissionair is, de verkiezingen in aantocht zijn en daarna een formatieperiode volgt, ligt de politiek stil. Althans, dat is de verwachting. Dat geldt ook voor het landelijke beleid ten aanzien van voorgezet onderwijs. Een tussentijd met stilstand tot gevolg, zou je kunnen vrezen. En dat terwijl er zoveel te doen is voor onze jeugd. Een gerechtvaardigd perspectief, lijkt me.

En toch, er is ook een andere kijk mogelijk. Als je goed kijkt naar wat er gebeurt in het huidige onderwijs, dan zie je geen stilstand. Er is juist heel veel beweging. Er zijn veranderingen en ontwikkelingen gaande die vragen oproepen. Vragen die ons vooral dwingen tot reflectie: wat zien we nu en wat leren we daarvan voor de toekomst?

Neem bijvoorbeeld de verschuiving in het landschap van toetsing. Nam een leerling tien jaar geleden alleen bij overmacht (ziekte of familieomstandigheden) deel aan de herkansing, tegenwoordig lijkt de herkansingsperiode de norm. Afmelding voor de eerste kans is allang geen zeldzaamheid meer. Het gevolg: toename van het aantal toetsvarianten en afnamemomenten en daarmee een mogelijke vermindering van toetskwaliteit en onderlinge vergelijkbaarheid.  

Een andere beweging zien we op het gebied van zorg en ondersteuning.  Het aantal leerlingen met een individuele ondersteuningsvraag neemt toe, evenals het aantal verwijzingen naar het speciaal onderwijs. Thuiszitten lijkt geen uitzondering meer en voor doubleren hoef je je op een feestje niet meer te schamen. Je bent immers niet de enige. Het gevolg: meer maatwerk en minder aandacht voor de reguliere leerling.

Bovenstaande voorbeelden zijn interessant omdat ze een effect laten zien dat tegengesteld is aan wat we beoogd hebben met ons onderwijsbeleid. We hebben in het onderwijs veel ingezet op leervaardigheden. Plannen en organiseren is een vast onderdeel van de mentorprogramma’s. En toch kiezen leerlingen, vaak ondersteund door ouders, voor uitstelgedrag bij toetsen en examens. Zo ook hebben we het aantal uren voor coaching en begeleiding meer dan verdubbeld. Hadden we vroeger alleen een klassendocent, nu heeft elke leerling een mentor én een coach. En staat daarnaast een gespecialiseerd ondersteuningsteam klaar voor extra begeleiding. Je zou verwachten dat daarmee meer leerlingen via het huidige onderwijssysteem succesvol zijn. De cijfers lijken dat niet te bevestigen.

Geen stilstand dus, maar juist veel beweging in het onderwijs. Ontwikkelingen die we hebben te duiden. Wat is hier aan de hand, waar komt dit vandaan, wat vinden we ervan en wat doen we eraan? Vragen die om nadere reflectie vragen. Om onderzoek, duiding en waardering. Om doordacht beleid met het juiste effect. Om verandering van ons eigen gedrag en onze leeromgeving wellicht. Om herinterpretatie van de maatschappelijke rol van onderwijs en de begrenzing daarvan.

Dat alles vergt tijd. Hoe fijn kan het dan toch ook zijn dat de politiek op dit moment niet direct in actie komt. Laten we de nu beschikbare tijd vooral eens gebruiken om als sector zelf goed te duiden voor welke uitdaging we staan en hoe we die denken aan te pakken. Reflectie in plaats van directe actie. Een tussentijd kan ook zeer zinvol zijn.