Boeken

Dit kloeke werkje van slechts 90 pagina’s, rijk geïllustreerd bovendien, nam ik december 2024 al eens door. Ik voelde enige aarzeling om meteen een recensie te schrijven en nu een paar maanden verder ligt “AI in het onderwijs” me vanaf het kastje naast mijn bureau aan te staren: “Wordt het nog wat met die recensie?”

Mijn aarzeling kwam denk ik vooral voort uit ongerustheid over de ontwikkelingen op AI-gebied: het gaat allemaal ongelooflijk snel, we hebben nauwelijks enig benul wat het ons gaat brengen, maar zijn ondertussen wel volledig overgeleverd aan de verdienmodellen van big tech.

Ongerustheid is nog licht uitgedrukt, op sommige momenten denk ik: we ’re f*cked. Als ik bijvoorbeeld lees hoe onder invloed van Trump c.s. (zelf)censuur in de Amerikaanse media om zich heengrijpt, vraag ik me af wat dat betekent voor de openbare bronnen waarmee de large language models (LLM’s) die ten grondslag liggen aan AI, zich voeden? En wat betekent dat voor het waarheidsgehalte van de teksten die met behulp van AI worden gegeneerd, teksten die hun weg vinden naar de openbaarheid en daar opnieuw grondstof zijn voor de genoemde LLM’s? Voelt u ook een vicieuze, neerwaartse spiraal aankomen?

Voor zover ik nog hoopte dat “AI in het onderwijs” mijn zorgen zou wegnemen, had ik het eigenlijk na het lezen van de inleiding al weg moeten leggen. Van der Horst schrijft daar dat het onderwijs sinds de opkomst van het internet voor de grootste uitdaging staat doordat “leerlingen en studenten opdrachten, toetsen en examens met generatieve kunstmatige intelligentie (AI) kunnen voltooien en [dat] de resultaten ervan nauwelijks te onderscheiden zijn van authentiek werk” (pag. 7). Oh, oh, wat erg: docenten moeten vanwege AI slimmere manieren van toetsen gaan bedenken! Meent Van der Horst nu echt dat dat dé uitdaging is die AI voor het onderwijs met zich meebrengt? Heeft hij zich überhaupt enig idee gevormd van de impact van AI op onze samenleving, op ons kennisbegrip? Op pagina 16 lijkt hij zelf een – ontkennend – antwoord op deze vraag te geven: “De verwachtingen van de transformatieve effecten op onze samenleving zijn hoog, maar het zal niet lang duren voordat we realiseren dat we nog heel veel niet weten.”

Okay, als we nog heel veel niet weten, waarom er dan wel een boekje over schrijven? Meegaan op de hype en een graantje meepikken? Het antwoord is eenvoudig: Van der Horst ontpopt zich als een believer: “Bestaande inzichten en handreikingen uit de mediatheorie kunnen ons helpen [..] mediawijze keuzes te maken over het verantwoord, didactisch en duurzaam inzetten van generatieve AI in ons onderwijs” (pag. 84). Gelooft hij het echt? Alsof het nu heel lekker gaat. Ik geef een voorbeeld: dankzij tekortkomingen in de spellingscontrole in MS Word tiert de spatieziekte welig en lijken weinigen nog te weten welke woorden los en welke aan elkaar moeten worden geschreven. Klakkeloos wordt gevolgd wat de spellingscontrole – foutief – corrigeert. Daar kunnen leraren niet tegenop, dus laten ze het gaan en dus verandert de taal. Of dat erg is of niet, is een andere discussie, ik constateer het slechts. Op een vergelijkbare manier, maar dan met een veel grotere impact, zal AI ons begrip van kennis veranderen en daar maak ik me wel zorgen over. Dan kan Van der Horst in hoofdstuk 6 wel wat beschrijvende modeltjes aanreiken die volgens hem “kunnen helpen bij het verantwoord en duurzaam inzetten van generatieve AI in het onderwijs” (pag. 67), maar de AI-werkelijkheid laat zich natuurlijk weinig gelegen liggen aan die modellen. Als zoiets simpels als een spellingscontrole al zo’n effect heeft, wat zal AI dan wel niet gaan doen met kennis?

Van der Horst ziet het probleem niet: “Weerstand, zorgen en kritiek op nieuwe technologieën zijn van alle tijden” (pag. 84). Oftewel: niet zeuren boomer, go with the flow. Integendeel zelfs, er gloort een geweldige toekomst: “Daarom is het belangrijk dat onderzoekers, beleidsmakers, onderwijzers en creatieven samenwerken om de toekomst van generatieve AI in het onderwijs vorm te geven. Wanneer dat gebeurt, ben ik ervan overtuigd dat generatieve AI zal leiden tot een grote verdieping in de menselijke creativiteit.” Dream on, brother.