Onderwijs begint voor mij met hoop. De hoop dat ieder kind gezien wordt. Dat ieder kind er mag zijn. Dat onderwijs bijdraagt aan een samenleving waarin ruimte is voor verschil, maar ook voor verbinding. Toch schuurt het soms. We leven in een samenleving waarin succes vaak wordt toegeschreven aan individuele verdienste. In het onderwijs vertaalt zich dat naar toetsen, diploma’s en prestatiedruk. En hoewel erkenning van inzet en talent belangrijk is, zien we ook de keerzijde: leerlingen die afknappen, die geen plezier meer ervaren, die verdwalen in verwachtingen.

Diploma’s zijn belangrijk. Gecijferdheid en geletterdheid zijn essentiële voorwaarden om je staande te houden in deze wereld. Maar onderwijs is meer dan kwalificatie alleen. Het gaat ook om wie je wordt (subjectificatie) en hoe je leert samenleven met anderen (socialisatie). Die balans is cruciaal. Onderwijs is daarmee geen neutrale ruimte. Het is een oefenplaats voor democratie, verantwoordelijkheid en vrijheid. Vrijheid die je leert kennen in relatie tot de ander. Wederkerigheid en naastenliefde zijn geen oude idealen, maar actuele kernwaarden in een samenleving die zoekt naar houvast.

Dat betekent echter niet dat competitie altijd verkeerd is. Juist een gezonde mate van uitdaging kan motiveren en prikkelen. Maar als competitie het hele systeem bepaalt – als het winnen of verliezen wordt – dan verliezen we leerlingen. Dan vergeten we dat ontwikkeling zelden in rechte lijnen gaat, en dat succes vele vormen kent. Als bestuurder zie ik het als mijn taak om ruimte te blijven maken voor dat bredere verhaal. Een verhaal waarin we kijken naar talent in de volle breedte: cognitief, praktisch, creatief, sociaal. En waarin we leerlingen ondersteunen om hun weg te vinden, niet per se naar ‘boven’, maar naar betekenisvol leven.

SARO als plek voor horizontale ontmoetingen
Binnen SARO, ‘Samen Ambitieus Rotterdams Onderwijs’, hebben we de unieke mogelijkheid om leerlingen van 0 tot 18 jaar te begeleiden. Onze organisatie is bij uitstek ingericht om brede ontwikkeling te ondersteunen. We zetten ons in voor kansengelijkheid, maar ook voor kansrijkheid: ruimte maken voor wat nog niet zichtbaar is, maar zich wel kan aandienen. Onderwijs van de toekomst vraagt om horizontale in plaats van verticale ordening. Niet alles hoeft langs de lat van prestaties te worden gelegd. In onze scholen kunnen we die horizontale ontmoetingen organiseren – plekken waar samen leren, samen werken én samen leven centraal staan. Waar leerlingen leren zichzelf te zijn in relatie tot de ander. Waar inclusie niet alleen een streven is, maar een ervaring.

Daarvoor is praktische wijsheid nodig. De moed om in het moment te wikken en wegen, om ruimte te geven aan dat wat zich aandient. Soms betekent dat risico’s nemen, bekende paden verlaten, experimenteren met nieuwe vormen. Dat is spannend – maar het is ook de enige manier om recht te doen aan de veelkleurigheid van onze stad en onze leerlingen.

Vooruit kijken – samen
Op 10 april gingen onze leerlingenraden en managementteams op een speciale dag samen in gesprek. Een ontmoeting waarin ‘samen bouwen aan het onderwijs van de toekomst’ centraal stond. Waarin we luisterden, vragen stelden en samen schetsten hoe onderwijs eruit zou kunnen zien als we helemaal opnieuw mochten beginnen. Dat vraagt van ons niet alleen een visie, maar ook vertrouwen. In elkaar, in de leerlingen, in de kracht van onderwijs als publieke opdracht.

 “Ik blijf ruimte maken voor talent dat zich niet laat meten, voor stemmen die minder vaak worden gehoord en voor onderwijs dat mensvorming centraal stelt.”

Wat ik morgen anders ga doen?
Ik wil binnen SARO nog explicieter inzetten op een cultuur waarin ontwikkeling, samenwerking en gemeenschap centraal staan. Ik wil ruimte geven aan initiatieven die bijdragen aan brede vorming – ook als ze niet direct in cijfers te vatten zijn. Ik wil het gesprek gaande houden, met collega’s, met leerlingen, met ouders, over wat écht telt. En ik wil blijven zoeken naar manieren om kansengelijkheid niet alleen te beloven, maar ook concreet te maken. Onderwijs mag niet gaan over winnen of verliezen. Het moet gaan over menswording. Over wie je bent, en wie je kunt worden – in relatie tot anderen. Over de hoop dat ieder kind telt.

Daar wil ik aan bouwen. Vandaag. Morgen. En samen.

Bronvermelding:
Deze column is mede geïnspireerd op het boek Onderwijs voorbij de meritocratie: Tegendraadse beschouwingen over prestaties in het onderwijs. Van Putten, R., & Van der Zee, T. (Red.). (Verus Verkenningen). Radboud University Press.