Stand van zaken

Nu hadden een paar jaar vóór de kamerbrief, in 2019, de sectorraden Lerend onderwijs voor een lerend Nederland uitgebracht, een tienjarenplan voor versterking van de kennisinfrastructuur (PO-Raad e.a. 2021) en halverwege, op 10 juni van dit jaar, maakten ze een tussenstand op. Er is, schreven ze in hun concept-verslag, veel bereikt de afgelopen vijf jaar. (…) Beleidsinitiatieven, zoals het Nationaal Programma Onderwijs, het Masterplan Basisvaardigheden en Ontwikkelkracht (Groeifonds) zijn gestart met een evidence-informed aanpak. Daarnaast ontwikkelde het NRO zich op landelijk niveau steeds meer tot een kennisknooppunt van belang en regelde de Koninklijke Bibliotheek gratis toegang voor alle onderwijsprofessionals tot wetenschappelijke literatuur. In de onderwijspraktijk is een veelheid aan projecten, initiatieven en partnerschappen gestart. Voorbeelden hiervan zijn Werkplaatsen Onderwijsonderzoek, regionale Kennisagenda’s, Kennistafels, primoraten (po), auctoraten (vo) en practoraten (mbo) en SPRONG Educatief. Daarnaast heeft de onderzoekende houding van studenten steeds meer aandacht gekregen in het curriculum.

Maar nog steeds zijn er een paar forse knelpunten, oordelen de raden. Zo is de wetenschappelijke kennis voor leraren nog steeds te versnipperd en is kennis niet goed vertaald naar toepassing in de dagelijkse onderwijspraktijk. Verder ontbreekt voor de meeste leraren de tijd, ruimte en knowhow binnen schoolorganisaties om daadwerkelijk systematisch, evidence-informed aan de slag te gaan met onderwijsverbetering. Maar, aldus de raden, de grootste bottleneck is het feit dat de kennisinfrastructuur de afgelopen vijf jaar gebouwd is op onderzoekssubsidies en projectfinanciering: ‘Door de tijdelijkheid en onzekerheid van de financiering bestaat de kennisinfrastructuur uit zandpaden en doodlopende wegen in plaats van goed geasfalteerde kennissnelwegen.’

De teneur van wat hierna in dit themadeel volgt, is wat minder somber en veeleer een beeld van hoe scholen, al dan niet samen met onderzoekers, proberen evidence informed te werken. We beginnen met een paar impressies van scholen die in het kader van Groeikracht aan schoolontwikkeling werken: een expertschool, een co-creatieschool en een school die werkt aan de onderzoeks- en verbetercultuur. Daarop sluit een interview aan met Jacquelien Bulterman en Jasper Rijpma over hun visie op vakmanschap. Vervolgens vraagt in een als intermezzo bedoelde column schoolleider Aiolt Elsakkers zich af of de werkdruk wel echt zo sterk is toegenomen als docenten zeggen en of het niet veel meer door hoge verwachtingen en individualisering veroorzaakt gevóel is dat het nooit genoeg is. Daarna vatten we de draad weer op, met een tweeluik over auctoraten en practoraten. Vervolgens beschrijven Fred Janssen en Esther de Vrind de ins en outs van het leerlandschap waarin onderzoekers en docenten samenwerken aan onderwijsverbetering. Het themadeel sluiten we af met een overzicht van de hand van Melissa Mouthaan en Rien Rouw van internationale ontwikkelingen in de kennisinfrastructuur rond onderwijs.

Alles bijeen maken de artikelen in dit themadeel eens temeer duidelijk dat kennis uit onderzoek betekenisvol kan zijn voor onderwijsontwikkeling. Mits daarbij de handelingskennis van leraren wordt betrokken. Tegelijkertijd is duidelijk dat we nog slechts aan het begin staan van de ontwikkeling van de kennisinfrastructuur. Dat maakt het de moeite wordt de intitiatieven die in dit themadeel de revue passeren, in de komende jaargangen van DNM te blijven volgen.