DNMonline is een onafhankelijk online platform over leiderschap in het funderend onderwijs. DNMonline verschijnt 8x per jaar met een overzicht van nieuwe content en toegang tot een uitgebreid archief.
Mathilde Tempelman-Lam
Mathilde Tempelman is lid van het kwartiermakersbestuur van de Stichting Auctoraat in het VO
E-mail: mathilde@vormisonderwijs.nl
Auctoraten in het vo
Een auctoraat is – met een term van de Stichting Auctoraat in het VO – een vindplaats voor onderzoek en ontwikkeling in het voortgezet onderwijs. In dit artikel laat kwartiermaker
Mathilde Tempelman-Lam aan de hand van een aantal korte voorbeelden zien wat onderzoek van, voor en door het vo kan betekenen.
Het woord auctor betekent ‘aanstichter’ of ‘iemand die iets start’. Daarmee wordt de bijzondere rol van de auctor goed weergegeven. In een auctoraat wordt onderzoek van, voor en door docenten gedaan en de auctor is daarvan het boegbeeld, degene die inspireert en de
motor is voor praktijkgericht onderzoek en kennisontwikkeling in de school. Dat laatste kan
op uiteenlopende manieren worden vormgegeven. De hieronder volgende voorbeelden
laten zien dat de scholen die pionieren met een auctoraat, het alle vier net even anders aanpakken. Toch is de kern hetzelfde, want bij elk auctoraat staat de dagelijkse praktijk van het onderwijs centraal. Hier volgen vier voorbeelden.
Voorbeelden
‘Onze school’, aldus Hans Vogelzang, auctor Brede Vorming op Greijdanus (Zwolle),’leidt jongeren niet alleen op voor een diploma, maar wil ook expliciet en zichtbaar bijdragen aan de ontwikkeling van jongeren tot zelfstandige personen die een betekenisvol perspectief op het leven hebben.’ Om inzicht in hun ontwikkeling te krijgen, wordt leerlingen gevraagd te reflecteren op vormende ervaringen zoals stages, expedities, gastlessen, discussies, projecten en ontmoetingen met anderen. ‘Die reflecties komen in een portfolio terecht en leveren informatie op over hoe jongeren terugkijken op een vakoverstijgend project over onze democratie, bijvoorbeeld.’
‘Met kleinschalig onderzoek kijken we naar wat er in de schoolpraktijk terecht komt van die mooie, grote ambities die we hebben,’ zegt Vogelzang. ’De uitkomsten van dat onderzoek worden door docententeams op Greijdanus gebruikt om het onderwijs verder te verbeteren: ‘Zo leverde het onderzoek naar het vakoverstijgend project over democratie, onder 74 leerlingen uit klas 4, op, dat leerlingen zich meer bewust zijn geworden van de waarde van democratie.’
In Noord-Holland werken drie schoolbesturen in het vo (Stichting Voortgezet Onderwijs Kennemerland (SVOK), Jan Arentsz en het Atlas College samen in het Auctoraat Kansrijk Onderwijs. In juni werd de start gevierd met de auctorale rede ‘Leerkans gemist! Hoe dan?’. Hoe kan het dat leerlingen leerkansen missen en wat kunnen we doen om ervoor te zorgen dat ze leerkansen alsnog kunnen en leren benutten? Auctor Mieke van Diepen onderzoekt waarom kansrijk onderwijs nodig is en hoe onderzoek kan bijdragen aan meer kennis en bewustwording daarover vanuit drie perspectieven: taalbewust, doorstroombewust, en loopbaanbewust onderwijs.
Naast de focus op het inhoudelijke thema, wil het Auctoraat Kansrijk Onderwijs bijdragen aan een onderzoekscultuur waarin onderwijsprofessionals voortdurend bezig zijn met kijken, ontdekken, delen en toepassen. ‘Zo’n onderzoekscultuur moedigt aan om nieuwe ideeën te verkennen, besluiten te nemen op basis van (objectieve) informatie, samen te werken en kennis te delen,’ vertelt Van Diepen. En dat doet ze nadrukkelijk niet alleen: ‘Vanaf september 2024 starten we met een kenniskring van vo-docenten, die onderzoek gaan doen vanuit de drie perspectieven.’
Op het Haarlemse Coornhert Lyceum, onderdeel van Dunamare onderwijs, is het Auctoraat Student Agency actief. Auctor Anja Schoots richt zich in het onderzoek op een leeromgeving die een positief effect heeft op de wil en het vermogen van leerlingen om hun eigen leerproces, samen met hun docenten en klasgenoten, te structureren. Agency is relevant omdat het leerlingen voorbereidt op het vervolgonderwijs, bijdraagt aan dieper leren, leidt tot meer welzijn op school en leerlingen activeert als change agents. De centrale vraag daarbij is, wat de optimale balans is tussen docentsturing en leerlingsturing.
Ook op Yuverta, een groene vmbo-school in Ottoland, is recent een auctoraat gestart. Het onderzoek van dit auctoraat richt zich op de motivatie van leerlingen en betekenisvolle opdrachten in een contextrijke leeromgeving. Vanuit wetenschappelijke kennis op het gebied van motivatie en betekenisvol onderwijs worden in de school interventies gedaan. Door zowel op de motivatie van leerlingen als van docenten te focussen, ontstaat een parallel proces. ‘Docenten voeren zelf deelonderzoekjes uit en er wordt gereflecteerd met leerlingen, en het onderzoek staat daardoor heel dicht bij de praktijk van de school. Dit draagt bij aan het succes van het praktijkonderzoek dat we doen,’ vertelt auctor Jantine Buijserd. Net als de leden van de kenniskring op Yuverta, is zij als auctor ook werkzaam als docent. Auctor en kenniskring onderzoeken dus samen hun eigen onderwijssetting.
Meer weten? Kijk dan op www.auctoraat.nl of volg ons via LinkedIn @Stichting Auctoraat VO. En overweeg je zelf een auctoraat te starten? Neem dan contact op via info@auctoraat.nl. We gaan graag met je in gesprek!
Kennis benutten
In de schoolpraktijk wemelt het van (handelings)kennis op het gebied van pedagogiek, didactiek en vakspecifieke onderwerpen. Als we die kennis systematisch boven tafel weten te krijgen, geeft dat inzicht in waar het goed gaat en waar werk aan de winkel is. Het bouwen aan een onderzoekscultuur, waar Van Diepen (Kansrijk Onderwijs) naar verwijst, is hiervoor nodig. Zowel om de eigen praktijk geïnformeerd te verbeteren, als om andere scholen hierin te laten delen.
Zo doet het Auctoraat Student Agency dat ook. Het auctoraat initieert en faciliteert diverse praktijkgerichte onderzoeken, gericht op de wilscomponent (zoals het inbrengen van eigen interesses en het ontdekken van eigen waarden) en de vaardigheidscomponent (het zelfregulerend vermogen) van student agency. ‘Door binnen de eigen context onderzoek te doen, sluiten gevonden oplossingen optimaal aan bij de urgentie van de school en dragen successen binnen de verschillende teams bij aan het succes van de gehele school,’ aldus auctor Schoots.
Naast de (handelings)kennis uit de praktijk, is er ook veel kennis over onderwijs beschikbaar. Toch is het is niet altijd makkelijk die kennis in de eigen school toe te passen. Want alles werkt wel ergens, maar niets werkt overal. Dat ontslaat ons natuurlijk niet van de plicht om goed geïnformeerd te werk te gaan. Bijvoorbeeld als we een nieuwe ontwikkeling starten of een taai vraagstuk willen aanpakken. Een auctor kan in zo’n proces een brugfunctie vervullen, want doorgaans is een auctor iemand die zich thuis voelt in de werelden van onderzoek én praktijk. Een auctor weet relevante literatuur te vinden en te vertalen naar de eigen school.
Samenwerken
Een school staat niet op zichzelf en dat geldt ook voor een auctoraat. Samenwerking met relevante partners kan op allerlei manieren vormgegeven worden, maar gebeurt in elk geval altijd vanuit de eigenheid en eigen maatschappelijke opdracht van het vo. Er zijn auctoraten, zoals het Auctoraat Brede Vorming en het Auctoraat Kansrijk Onderwijs, die in de regio samenwerken met collega-scholen in primair- en voortgezet onderwijs. Het auctoraat van Yuverta Ottoland werkt veel samen met bedrijven en organisaties uit de omgeving en het auctoraat van Openbaar Onderwijs Groningen werkt samen met kennispartners in de regio.
Het Auctoraat Hoge Verwachtingen en het lectoraat Didactiek voor Vak en Beroep van de NHL Stenden werken in Groningen samen in een NRO-project. Ambitieuze verwachtingen bij docenten worden via de methodiek van changelabs gestimuleerd. Auctor Alex van den Berg laat met een voorbeeld zien hoe dat er in de praktijk uit ziet: ‘Op het Praedinius Gymnasium in Groningen vermoeden docenten al langere tijd dat leerlingen vastlopen doordat zij een beperkt aantal leerstrategieën toepassen. Verandert de situatie doordat er voor vakken meer of dieper geleerd moet worden, dan weet een aantal leerlingen zich hier geen raad mee en blijft volharden in de al jaren toegepaste strategieën die niet meer voldoen,’ vertelt auctor Van den Berg. Het auctoraat onderzoekt wanneer dit effect plaatsvindt (kwantitatief) en ontwikkelt vaklessen waarin leerlingen geleerd wordt de juiste strategieën op het juiste moment toe te passen. ‘Door middel van kwalitatief onderzoek, waarmee docenten deze vaklessen evalueren, is de cirkel rond.’
Reacties worden per mail rechtstreeks aangeboden aan de auteur.
DNMonline is onderdeel van
Uitgeverij Kloosterhof
Napoleonsweg 128A
6086 AJ Neer
T: 0475-597151
M: info@kloosterhof.nl
ABN AMRO: NL38.ABNA.061.70.45.976
KvK: 130.38280
BTW: NL8220.03.612.B01
DNMonline: