Abonneer je nu!

Voor slechts € 3,55 per maand ben je al abonnee!

DNMonline is een onafhankelijk online platform over leiderschap in het funderend onderwijs. DNMonline verschijnt 8x per jaar met een overzicht van nieuwe content en toegang tot een uitgebreid archief.

Pieter Leenheer
Pieter Leenheer is redacteur van DNM
E-mail: pieter.leenheer@planet.nl

LinkedIn

In gesprek met expertschool Het Klokhuis

We stralen met z’n allen uit hoe leuk lezen is

Basisschool Het Klokhuis (Beek en Donk, 22 docenten, 200 leerlingen) is een van de expertscholen binnen Ontwikkelkracht. Een school dus die evidence-informed werkt, over een sterke onderzoeks- en verbetercultuur beschikt en in staat is hun evidence informed werkwijze over te dragen aan andere scholen. De expertise van Het Klokhuis betreft het leesonderwijs en over wat de rol van expertschool in hun geval zo al inhoudt, praten we eind augustus 2024 met schoolleider Iris Schellekens en Maartje Hubertus, de leraar die dit jaar verantwoordelijk is voor bijna alle taallessen in de bovenbouw, zoals creatief schrijven, lezen, de denklessen en begrijpend lezen gekoppeld aan wereldoriëntatie.

Onderzoeks- en verbetercultuur
Zo’n zeven jaar geleden koos Het Klokhuis ervoor te gaan werken met een  teamgecentreerde arbeidsorganisatie en dat was een gelukkige keus. Schellekens: ‘In onze organisatie hebben we een paar structuren waardoor we het onszelf makkelijk maken om van en met elkaar te leren. We hebben twee onderwijsteams: een onderwijsteam onderbouw en een onderwijsteam bovenbouw, en samen dragen zij de verantwoordelijkheid voor het leren van alle leerlingen in die onderwijsteams. Dat is anders dan vroeger, toen je je eigen klas had en je de deur achter je dichttrok. Hier werk je dus als leerkracht actief samen in zo’n onderwijsteam; je kijkt elke dag samen naar hoe we ons onderwijs een beetje beter kunnen maken.’ Naast die onderwijsteams kent Het Klokhuis nog expertteams voor een bepaald aspect, dus bijvoorbeeld leesonderwijs. En verder een procesteam dat de processen binnen de school monitort.

Die structuren moet je dagelijks onderhouden, zegt Schellekens. ‘Je kunt geen dag denken, vandaag even niet, want daarvoor zijn ze te belangrijk. Je gaat een commitment aan met elkaar en de structuren ondersteunen dat: je spreekt met elkaar af, zo doen wij het hier. Je bent van elkaar afhankelijk, dus je spreekt elkaar aan op datgene wat je wilt. Want als bijvoorbeeld bij een leerkracht in een klas naast jou dingen gebeuren waarvan je denkt, is dat wel in het belang van de leerlingen, dan raakt dat ook jouw onderwijspraktijk.’ En Hubertus vult aan: ‘Dan spreek je elkaar daar op aan. En natuurlijk is dat lastig, maar we oefenen het veel. Bijvoorbeeld feedback geven of ontvangen. Zo van hoe doe jij de dingen? En waarom doe jij ze op die manier en ik op deze manier? En wat denken we dat het beste is? Of komt het misschien doordat jouw klas erg verschilt van de mijne?’

Het schoolgebouw ondersteunt trouwens ook de cultuur. Schellekens: ‘Op de verdieping hierboven hebben we een leerplein waaraan drie klassen grenzen. Die klassen krijgen gewoon in hun klas les, maar maken ook gebruik van het leerplein voor samenwerkingsopdrachten of dat soort zaken. En de leraren zien dan letterlijk ook al die kinderen veel vaker, dus dan kan je ook makkelijker die verantwoordelijkheid meedragen. Want je ziet gewoon iets gebeuren waar je vragen over gaat stellen.’

Al met al moet je sollicitanten natuurlijk goed duidelijk maken hoe het hier in Het Klokhuis werkt. Schellekens: ‘Je krijgt hier veel autonomie, maar daar horen plichten bij. Je mag overal over meepraten, maar dat betekent ook dat je mee móet praten. Dus als jij iemand bent die denkt, nou ik geef mijn lessen en ik bereid in mijn eentje mijn eigen lessen voor, dan moet je hier niet zijn. We bepalen samen de doelen en hoe we die het beste bereiken in de komende weken. Je moet echt wel met elkaar samenwerken en als je daar niet het nut van ziet, prima, maar dan is dit niet de juiste school voor jou.’ Je kunt je afvragen of lerarenopleidingen een goede voorbereiding bieden op deze benadering, maar, zegt Schellekens, ‘ik denk dat dat voorbereiden eigenlijk vooral op de werkplek gebeurt. Ik denk dat studenten die stage lopen op een school waar iedereen het in het eigen klaslokaal doet, daar niet zo goed op voorbereid worden.’

“heel eerlijk gezegd, denken we, dat we weinig keuze hebben, want alle methodes vallen af."

De expertise
Het Klokhuis is uitgekozen als expertschool vanwege de expertise op het gebied van leesbevordering. Hubertus vertelt hoe dat zo gekomen is: ‘Het technisch lezen bleef achter en we wilden dat de kinderen meer plezier in lezen kregen. Toen is er een werkgroep aan de slag gegaan met de vraag, wat gaan we dan kiezen en die kwamen terug met de boodschap “heel eerlijk gezegd, denken we, dat we weinig keuze hebben, want alle methodes vallen af. Wij denken dat LIST [zie Lezen Is Top In Het Primair En Speciaal Onderwijs (List) – 2 tot 3 jaar | Master | Hogeschool Utrecht (hu.nl), red.] het beste bij ons past.” Dat is eigenlijk meer een methodiek dan een methode, sterk op leesplezier en leesbevordering gericht, en dat is eigenlijk wat we langzaamaan ons eigen zijn gaan maken, waar we onze eigen draai weer aan hebben gegeven. En de boekenkast, daar hebben we ontzettend veel uitgehaald en er zijn heel veel andere boeken voor in de plaats gekomen.’

Ondertussen, aldus Hubertus, ‘stralen we nu met z’n allen uit hoe leuk lezen is. Hoe belangrijk ook. We lezen zelf ook heel veel. En je ziet leerkrachten die van zichzelf geen lezers zijn, nu ineens wel boeken lezen en tips aan elkaar geven. Het is dus wel echt gaan leven. Tijdens de leeslessen, dat is dus vijf keer in de week, heb je minimaal twee keer in de week een boekenbabbel waarin je boeken promoot. Ik kom vaak met een stapel een klas in en dan ben ik aan het einde van mijn les eigenlijk mijn hele stapel alweer kwijt. De andere dagen begin je met voorlezen in de klas, en daarna gaat de klas zelf lezen, waarbij ze een leesvraag meekrijgen. En dan pak je zelf ook je boek en dat is een zeer goede boekpromotie, want bijna alle kinderen willen na jou dat boek hebben. Plus, door meer boeken te kennen, weet je ook veel beter welke boeken je kunt adviseren aan kinderen.’

Lezen is natuurlijk niet alleen belangrijk voor taalontwikkeling van de kinderen, maar vooral ook om kennis op te doen. Schellekens: ‘We begonnen eigenlijk vrij simpel, maar vervolgens zagen we dat je bij wereldoriëntatie ook teksten en kinderboeken kunt betrekken. Want als je het over Nederland hebt en je hebt het over Zeeland, ga dan ook maar boeken lezen over 1953.’ Dat vergt wel dat een leraar voldoende achtergrondkennis heeft, maar dat is niet zo’n probleem: ‘Weet je, er zijn inmiddels zoveel bronnen die je kunt aanspreken, waardoor het allemaal rijker wordt. En dat verrijken, dat hoort inmiddels helemaal bij ons leesonderwijs.’ De teksten die je daarvoor nodig hebt, moeten overigens, anders dan in veel methodes het geval is, niet versimpeld zijn. Hubertus: ‘Teksten dus waarvan je iets leert, die je aan het denken zetten of waarover je met een klas kunt gaan praten. De leesles moet dus bijdragen aan kennisopbouw. Het doel ervan is niet dat je leerlingen een bepaalde strategie aanleert. Nee, het gaat om alle strategieën die ze nodig hebben om hun kennisopbouw uit te breiden. En dat maakt het dus ook heel veel interessanter om les te geven.’

De overdracht
Overdracht zoals het in de officiële stukken van Ontwikkelkracht heet, is eigenlijk een ongelukkige term. Het gaat het immers niet om een kant-en- klaar product, maar veeleer om een manier van kijken en handelen. Het Klokhuisteam spreekt zo gezien terecht van ‘begeleiding’. In het schooljaar 2023-2024 zijn teamleden getraind en op het moment dat we met Schellekens en Hubertus spraken, eind augustus 2024 dus, liepen de gesprekken met belangstellende scholen nog, en was pas van één school duidelijk dat die ging starten. Schellekens: ‘We staan aan de start, dat klopt. Maar ik heb er heel veel vertrouwen in. We zien dat we begeleid worden door heel goede mensen, die er op verschillende gebieden echt met ons iets van gaan maken. Ik zit nu zo’n 18 jaar in het onderwijs en in die tijd zijn heel veel externen de scholen binnengevlogen, om even een kunstje doen of iemand bij te spijkeren. Maar inmiddels ziet een groot deel van onderwijsgevend Nederland wel dat dit de weg niet is. Het is de leraar die ertoe doet en als je dat beseft, ga je minder denken vanuit inhuren van die-en-die, maar ga je toe naar een lerende organisatie. Want je doet het met elkaar, elke dag. En als je daarin wilt groeien, kun je met Ontwikkelkracht mooie stappen zetten. In augustus 2025 hopen we als DNM te kunnen kijken hoe het dit schooljaar gegaan is.

"In augustus 2025 hopen we als DNM te kunnen kijken hoe het dit schooljaar gegaan is."

Reageren?

Reacties worden per mail rechtstreeks aangeboden aan de auteur. 

Verder lezen?

Voor slechts € 3,55 per maand ( € 42,50 incl. 9% btw per jaar)  heeft u al een abonnement

DNMonline:

  • informeert over leiderschap in/en onderwijs en meer
  • is onafhankelijk, kritisch, beschouwend, wetenschappelijk en beschrijft boeken,
  • richt zich op (school)leiders, directies, besturen en toezichthouders in onderwijs
  • werkt met professionals die door hun werkervaring goed ingevoerd in alle aspecten van het onderwijs